INYANDIKO ZO MU BUBIKO. Umuco: Tumenye imyandikire y'ikinyarwanda /NKUSI Yozefu

                          Iyi nyandiko yaciye bwa mbere kuri Shikama kuri 5/12/2013

Nsekalije Aloys

Ntabwo abanyarwanda aribo bonyine bahuye n'ingaruka zo kubohwa na FPR gusa kuko n'ururimi rwabo rwahanegekariye. Baca umugani mu kinyarwanda ngo umwera uturutse i Bukuru bucya wakwiriye hose. Kuva Inkotanyi zakwigarurira Urwanda ku ruhembe rw'umuheto, abiyita abategetsi bagiye barangwa no kuvangatanya ibirimi bakuye  mu bihugu duturanye babivanga n'ikinyarwanda ubu  cyabaye agasitwe k'urwo ruvange. Nta mutegetsi n'umwe muri bariya bo mu nzego zo hejuru ufata ijambo imbere y'abaturage ngo arangize adashyizemo icyongereza: "so" niyo ikunda kubamo nyinshi, "actually", n'ibindi. Igiswayire nacyo nticyahatanzwe, ugira utya ukumva n'undi mutegetsi arikaniriye imbere y'abaturage ati: "murakora kweli, mukwiye gushimwa na his excellency ". Si mu mvugo gusa kuko n'ikinyarwanda bandika giteye ubwoba! Dore ingero za bimwe muhura nabyo mu binyamakuru byabo.

1.Kagame ari mu gushaka umuti w'icyibazo cya Kongo ( iyi nteruro usibye n'amakosa y'icyandikwa arimo ntushobora no kumenya niba iri mu ndagihe, inzagihe, imbundo cyangwa se impitagihe)

Iri jambo icyibazo si kuriya rigomba kwandikwa kuko rigiye mu bwinshi rirahinduka ibibazo, bityo amategeko y'imyandikire y'ikinyarwanda akaba ateganya ko mu bucye  riba: Ikibazo

Nanone ntitwandika ngo ikibazo ke, kuko dushyize mu bwinshi biraba ibibazo bye, bityo mu bucye turandika ikibazo cye.

Interuro nzima iraba: 

Kagame ariho arashaka umuti w'ikibazo cya Kongo. Nyakubahwa Kikwete yakigize ikibazo cye.

2.  Ese icyigega AGACIRO ni kiza ?

   Nidushyira interuro mu bwinshi biraba " Ese ibigega AGACIRO ni byiza ?"

   Bityo interuro nzima ikaba:

 Ese ikigega AGACIRO ni cyiza?

Ibyo byose rero mvuze hejuru bisaba kuba uzi inteko z'amazina: mu-ba, ----n'ibindi

Nta gitera ishema nko kumva ufite ururimi rwawe kandi rwandikwa. Ikinyarwanda kiri mu ndimi nkeya zandikwa muri Afurika! Wenda biraza kugutangaza ninkubwira ko hano muri Noruveje ndi abantu bahawe ubwenegihugu n'abandi baza ubu, iki gihugu kibasaba kwigisha abana babo ururimi rwabo kavukire ndetse Leta ikabaha n'amafranga yo kuriha abarimu iyo bibaye ngombwa! Urubyiruko rero rwirinde gukurikiza abantu bica ururimi babishaka abenshi bakaba baba bibwira ko aribwo buryo bwo kwerekana ko bize!

Dore rimwe mu mategeko agenga imyandikire y'ikinyarwanda rikaba ryaragiyeho  muri 1985. Kuba nta rindi tegeko ryari ryarisimbura abantu bose bagombye kuba ariryo bakurikiza mu gihe bandika ikinyarwanda.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Amabwiriza ya Minisitiri n°13.02/03.2/003 yo ku wa 2 Nyakanga 1985 yerekeye Inyandiko yemewe y’ikinyarwanda. Minisitiri w’amashuri abanza n’ayisumbuye amaze kubona itegekonshinga rya Repuburika y’u Rwanda cyane cyane mu ngingo yaryo ya 4;  Yongeye kubona amabwiriza ya Minisitiri n°05/03/492 yo ku wa 6 Gashyantare 1974 yerekeye ihuza ry’imyandikire y’ikinyarwanda;

Amaze kumva Inama yo mu rwego rw’Igihugu yerekeye imyandikire yemewe y’ikinyarwanda yashyizweho n’ibaruwa ye n°09.02/02.4/3092 yo ku wa 3 Kanama 1983 igateranira i Nyakinama kuva ku wa 8 kugeza ku wa 13 Kanama 1983;

Atanze amabwiriza akurikira:

                                     Umutwe wa I: Imyandikire y’inyajwi

 Ingingo ya 1: Ikinyarwanda gifite inyajwi eshanu zandikishwa izi nyuguti : a, e, i, o, u.

 Ingingo ya 2: Gukurikiranya inyajwi birabujijwe keretse mu nyandiko y’ijambo (i) « saa » rivuga igihe no mu ijambo « yee » kimwe no mu magambo y’amarangamutima (yoooo!) no mu myandikire ya gihanga.

                                 Umutwe wa II: Imyandikire y’ingombajwi

  Ingingo ya 3: Ingombajwi z’ikinyarwanda zandikishwa izi nyuguti : b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, r, s, t, v, w, y, z

Ingingo ya 4: Inyuguti « l » izakoreshwa gusa mu iyandika ry’amazina bwite y’abantu n’ahantu yari isanzwe ikoreshwamo mbere y’aya mabwiriza kimwe no mu magambo y’amatirano atarinjira mu kinyarwanda.

              Ingero: Kamali, Kigali, Angola, telefoni

Ingingo ya 5: Mu kwandika ingombajwi, birabujijwe gukurikiranya inyuguti zisa, keretse inyuguti ya « n » mu gihekane « nny ».

             

Urugero: umukinnyi

Ingingo ya 6: Inyuguti zandika ibihekane byemewe mu kinyarwanda zikubiye muri iyi mbonerahamwe. Ibitarimo birabujijwe, usibye « bg » mu ijambo « Kabgayi ».

1.	-	bw	by	byw	mb	mbw	mby	mbyw
2.	-	cw	cy	-	nc	ncw	ncy	-
3.	-	dw	-	-	nd	ndw	ndy	-
4.	-	fw	-	-	mf	mfw	-	-
5.	-	gw	-	-	ng	ngw	-	-
6.	-	hw	-	-	-	-	-	-
7.	-	jw	jy	-	nj	njw	njy	-
8.	-	kw	-	-	nk	nkw	-	-
9.	-	-	ly	-	-	-	-	-
10.	-	mw	my	myw	-	-	-	-
11.	-	nw	ny	nyw	-	-	nny	-
12.	-	pw	py	-	mp	mpw	mpy	-
13.	pf	pfw	pfy	-	-	-	-	-
14.	-	rw	ry	-	-	-	-	-
15.	-	sw	sy	-	ns	nsw	nsy	-
16.	sh	shw	shy	shyw	nsh	nshw	nshy	nshyw
17.	-	tw	ty	-	nt	ntw	nty	-
18.	ts	tsw	-	-	-	-	-	-
19.	-	vw	vy	-	mv	mvw	mvy	mvyw
20.	-	zw	-	-	nz	nzw	-	-

Ingero

bw : ubwato	mpy: impyisi	nshyw:	nny: umukinnyi
by : ibyatsi	pf: gupfa	ng: ingoma	pw : gucapwa
byw : kuyobywa	pfw: gukapfakapfwa	ngw : ingwate	py: gupyoka
mbyw : kurembywa	pfy : nakapfakapfye	hw : amahwa	ts: umutsi
cw: kwicwa	rw : urwara	jw: ijwi	tsw: kotswa
cy: icyaha	ry: iryinyo	jy: urujyo	vw: guhovwa
nc: incarwatsi	sw: umuswa	nj: injishi	vy: zahovye (inzuki)
ncw : ncweze	sy: gusya	njw: injwiri	mv: imvura
ncy : incyamuro	ns: insina	njy: injyana, injyo	mvw: kumvwa
dw: kudodwa	nsw: konswa	kw: ubukwe	mvy: yahomvomvye
nd: inda	nsy: insyo	nk: inka	mvyw: urahomvomvywa (n’iki)?
ndw: indwara	sh: ishami	nkw: inkwano	zw: guhazwa
fw: igufwa	shw: igishwi	ly: Kalyabwite	nzw: kuganzwa
mf: imfizi	shyw: umwishywa	mw: umwana	tw: gutwara
mfw: imfwati (=isuka)	nsh : inshishi	nw : umunwa	ty: ityazo
gw: kugwa	nshw : yanshwanyaguje	ny: inyama	nt: intara
mp: imparage	nshy: inshyushyu	nyw: kunywa	ntw: intwaro
mpw: impwempwe			nty: intyoza

Ingingo ya 7 : Birabujijwe kwandika ibihekane kw, hw, gw, bikurikiwe n’inyajwi « o » cyangwa « u ».

              Ingero: Kwanga koga ni bibi

                            Kubaka ni ukugereka ibuye ku rindi

Biracyaza---

Nkusi Joseph

shikamaye.blogspot.no